پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی بر اساس تاب‌آوری تحصیلی، تحمل ناپذیری عدم قطعیت، کمال‌گرایی مثبت و منفی: نقش میانجی‌گری اجتناب تجربی
پژوهش حاضر با هدف پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی بر اساس تاب‌آوری تحصیلی، تحمل ناپذیری عدم قطعیت، کمال‌گرایی مثبت و منفی و نقش میانجی‌گری اجتناب تجربی انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1402-1403 بود که از میان آن‌ها 384 نفر به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه اهمال‌کاری تحصیلی (سلیمان و راثبلوم، 1984)، مقیاس تاب‌آوری تحصیلی (مارتین و مارش، 2006)، مقیاس تحمل ناپذیری عدم قطعیت (فریستون و همکاران، 1994)، مقیاس کمال‌گرایی مثبت و منفی (تری-شورت و همکاران، 1995) و پرسشنامه اجتناب تجربی (هیز و همکاران، 2004) بود. داده‌ها با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج نشان داد که تاب‌آوری تحصیلی به صورت منفی اهمال‌کاری تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند، در حالی که تحمل ناپذیری عدم قطعیت، کمال‌گرایی مثبت و کمال‌گرایی منفی به صورت مثبت اهمال‌کاری تحصیلی را پیش‌بینی می‌کنند. همچنین، اجتناب تجربی نقش میانجی‌گری در رابطه بین تاب‌آوری تحصیلی، تحمل ناپذیری عدم قطعیت، کمال‌گرایی مثبت و کمال‌گرایی منفی با اهمال‌کاری تحصیلی ایفا می‌کند.
مقدمه
اهمال‌کاری تحصیلی پدیده‌ای شایع در میان دانش‌آموزان است و به تمایل به تعویق انداختن وظایف تحصیلی اطلاق می‌شود (سلیمان و راثبلوم، 1984). اهمال‌کاری می‌تواند به نتایج منفی تحصیلی مانند کاهش نمرات، افزایش استرس و احتمال بیشتر ترک تحصیل منجر شود (استیل، 2007). عوامل مختلفی به اهمال‌کاری تحصیلی کمک می‌کنند، از جمله تفاوت‌های فردی در ویژگی‌های شخصیتی و الگوهای شناختی-رفتاری.
تاب‌آوری تحصیلی به معنای توانایی برخورد مؤثر با چالش‌ها و مشکلات تحصیلی است (مارتین و مارش، 2006). دانش‌آموزان تاب‌آور بیشتر احتمال دارد که در مواجهه با مشکلات پافشاری کنند و عملکرد تحصیلی خود را در شرایط نامساعد حفظ کنند. تحمل ناپذیری عدم قطعیت یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند بر اهمال‌کاری تحصیلی تأثیر بگذارد. افرادی که تحمل ناپذیری پایینی برای عدم قطعیت دارند ممکن است به دلیل ترس از نتایج نامعلوم با شروع یا اتمام وظایف مشکل داشته باشند (فریستون و همکاران، 1994).
کمال‌گرایی، که با تعیین استانداردهای بسیار بالا و تلاش برای بی‌عیب بودن مشخص می‌شود، نیز با اهمال‌کاری تحصیلی مرتبط است. کمال‌گرایی مثبت شامل تعیین استانداردهای بالا اما قابل دستیابی است و اغلب با نتایج سازگارانه همراه است. در مقابل، کمال‌گرایی منفی شامل استانداردهای غیرواقعی و ترس از شکست است که به رفتارهای ناسازگارانه مانند اهمال‌کاری منجر می‌شود (تری-شورت و همکاران، 1995).
اجتناب تجربی، تمایل به اجتناب از افکار، احساسات و تجربیات ناخوشایند، می‌تواند نقش میانجی‌گری در رابطه بین این متغیرها و اهمال‌کاری تحصیلی ایفا کند. دانش‌آموزانی که اجتناب تجربی را تجربه می‌کنند ممکن است برای فرار از ناراحتی مرتبط با وظایف تحصیلی به اهمال‌کاری متوسل شوند (هیز و همکاران، 2004).
شرکت‌کنندگان
جامعه آماری شامل تمامی دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1402-1403 بود. با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای، 384 نفر به عنوان نمونه این پژوهش انتخاب شدند.
ابزارهای تحقیق
- پرسشنامه اهمال‌کاری تحصیلی (سلیمان و راثبلوم، 1984): این پرسشنامه تمایل به تعویق انداختن وظایف تحصیلی را ارزیابی می‌کند.
- مقیاس تاب‌آوری تحصیلی (مارتین و مارش، 2006): این مقیاس توانایی دانش‌آموزان برای مقابله با چالش‌های تحصیلی را اندازه‌گیری می‌کند.
- مقیاس تحمل ناپذیری عدم قطعیت (فریستون و همکاران، 1994): این مقیاس دشواری افراد در برخورد با موقعیت‌های نامشخص را ارزیابی می‌کند.
- مقیاس کمال‌گرایی مثبت و منفی (تری-شورت و همکاران، 1995): این مقیاس بین کمال‌گرایی سازگارانه (مثبت) و ناسازگارانه (منفی) تفاوت قائل می‌شود.
- پرسشنامه اجتناب تجربی (هیز و همکاران، 2004): این پرسشنامه میزان اجتناب افراد از تجربیات داخلی ناخوشایند را اندازه‌گیری می‌کند.
روش کار
داده‌ها با توزیع پرسشنامه‌ها به شرکت‌کنندگان جمع‌آوری شد. شرکت‌کنندگان از محرمانه بودن پاسخ‌های خود اطمینان یافتند و قبل از تکمیل پرسشنامه‌ها رضایت آگاهانه را ارائه دادند.
تحلیل داده‌ها
داده‌ها با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) برای بررسی روابط بین متغیرها و آزمون نقش میانجی‌گری اجتناب تجربی تحلیل شدند.
نتایج
نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری نشان داد که تاب‌آوری تحصیلی به صورت منفی اهمال‌کاری تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند (β = -0.30, p < 0.01). تحمل ناپذیری عدم قطعیت (β = 0.25, p < 0.01)، کمال‌گرایی مثبت (β = 0.20, p < 0.01) و کمال‌گرایی منفی (β = 0.35, p < 0.01) به صورت مثبت اهمال‌کاری تحصیلی را پیش‌بینی می‌کنند. همچنین، اجتناب تجربی نقش میانجی‌گری در رابطه بین تاب‌آوری تحصیلی، تحمل ناپذیری عدم قطعیت، کمال‌گرایی مثبت و کمال‌گرایی منفی با اهمال‌کاری تحصیلی ایفا می‌کند.
بحث
یافته‌های این پژوهش اهمیت تفاوت‌های فردی در اهمال‌کاری تحصیلی را برجسته می‌کنند. تاب‌آوری تحصیلی به عنوان یک عامل حفاظتی در برابر اهمال‌کاری عمل می‌کند، در حالی که تحمل ناپذیری عدم قطعیت و کمال‌گرایی (هم مثبت و هم منفی) احتمال اهمال‌کاری را افزایش می‌دهند. نقش میانجی‌گری اجتناب تجربی نشان می‌دهد که مداخلاتی که اجتناب تجربی را هدف قرار می‌دهند می‌توانند در کاهش اهمال‌کاری تحصیلی مؤثر باشند.
این پژوهش مدلی جامع برای پیش‌بینی اهمال‌کاری تحصیلی بر اساس تاب‌آوری تحصیلی، تحمل ناپذیری عدم قطعیت، کمال‌گرایی مثبت و منفی و نقش میانجی‌گری اجتناب تجربی ارائه می‌دهد.
نویسندگان مقاله:
محمد سلطانی‌زاده، سارا مرتضویان، زهره لطیفی
لینک دانلود مقاله
