اوتیسم
فرشته محمدی، 1395/3/2
در خودماندگی یا اوتیسم (Autism) نوعی اختلال رشدی (از نوع روابط اجتماعی) است که با رفتارهای ارتباطی، کلامی غیر طبیعی مشخص می شود. علائم این اختلال تا پیش از سه سالگی بروز می کند و علت اصلی آن ناشناخته است. این اختلال در پسران شایع تر از دختران است. وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز درخودماندگی ندارد. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت های ارتباطی تاثیر می گذارد. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، در ارتباطات اختلال ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می سازد. در بعضی موارد رفتارهای خود آزارانه و پرخاشگری هم دیده می شود و ممکن است در حواس پنجگانه (بینایی، شنوایی، بساوایی، بویایی و چشایی) نیز حساسیت های غیر معمول دیده می شود. هسته مرکزی اختلال در خودماندگی در ارتباط است.
از هر 60 تا 70 تولد زنده در دنیا یک نفر مبتلا به اوتیسم است. کارشناسان زندگی ماشینی و عوامل ناشی از آن مانند استرس در سیر صعودی ابتلا به این بیماری دخیل می دانند نتیجه یک مطالعه نشان می دهد زنانی که چاق و دیابتی هستند، در صورتی که باردار شوند، بیش از مادران سالم با احتمال تولد نوزاد اوتیسمی روبرو خواهند بود.
تعریف ها:
در خودماندگی یک اختلال رشدی مغزی است که به وسیله آسیب در تقابلات (مداخلات) اجتماعی و ارتباط و همچنین رفتارهای تکراری و ویژه تقسیم بندی می شود، این علایم همگی پیش از سه سالگی کودک ایجاد می شود. اوتیسم بسیاری از بخش های مغز را تحت تاثیر قرار می دهد و این که چطور این اتفاق می افتد هنوز درک نشده است.
اختلال طیف درخودماندگی (ASD) همچنین شامل سندرم آسپرگرو (PDD- NOS) می شود که علایم و نشانهای ضعیف تری دارند.
درخودماندگی یک نشانه ژنتیکی قوی نیز دارد که البته بسیار پیچیده است و به وسیله تقابل بین ژنی (گروهی از ژن ها) کوتاهی جهش ژنی ایجاد می شود.
در موارد نادری، درخودماندگی به طور قوی، با آسیب های اولیه در دوره رشد مرتبط است این عوامل شامل: فلزات سنگین موجود در جو حشره کش ها و واکسینه دوران کودکی می باشد که البته فرضیه واکسینه به طور زیستی رد شده است و شواهد اندکی در تایید آن وجود دارد.
شیوع (ASD) شش در هزار است و در مردان چهار برابر بیش از زنان است، تعداد افراد مبتلا به اوتیسم از سال 1980 میلادی تا کنون شدیدا در حال افزایش است و این امر می تواند به دلیل بهبود تشخیص و آیتم های بالینی باشد. ولی این پرسش ها آیا شیوع آن نیز افزایش یافته است جای تحقیق دارد.
والدین معمولا به علایم موجود در دو سال ابتدایی زندگی فرزندشان توجه می کنند و مداخلات رفتاری شناختی زود هنگام می تواند به کودک کمک کند تا مهارت های ارتباطی، اجتماعی و حمایت های فردی را کسب کند. البته عده اندکی از کودکان به این سطح رشدی می رسند.
فرهنگ برخورد با درخودماندگی رشد کرده است به طوری که برخی در پی درمان ویژه هستند و برخی معتقدند که به این پدیده باید به چشم یک تفاوت و نه اختلال نگریست.
علائم اوتیسم چیست؟
افراد مبتلا به اوتیسم معمولا حداقل نصف علائمی را که در زیر عنوان شده است نشان می دهند این نشانه ها از ضعیف تا شدید متغیر هستند در موقعیت های کاملا متفاوت رفتارهایی که با سن کودک تطابق ندارد مشاهده می گردد: اصرار به یکسانی داشته و به تغییر مقاوم هستند.
مشکلات شدید تکلمی دارند.
در بیان نیازها مشکل دارند و از اشارات و حرکات به جای کلمات استفاده می کنند.
کلمات و جملات دیگران را تکرار می کنند.
اغلب از ضمایر معکوس استفاده می کنند به جای استفاده از من از تو استفاده می کنند.
کلمات و جملات دیگران را تکرار می کنند.
خنده و گریه بی دلیل دارند و یا بدون علت مشخص نگران و مضطرب می شوند.
قشقرق به پا می کنند و به دلایلی که برای دیگران آشکار نیست شدیدا پریشان می شوند.
قادر نیستند با دیگران رابطه بر قرار کنند. 70% کودکان مبتلا به اوتیسم ناتوانی هوشی دارند.
دوست ندارند در آغوش گرفته شوند و یا دیگران را در بغل گیرند.
تماس چشمی ندارند یا تماس چشمی آنان اندک است.
به روش آموزش معمول پاسخ نمی دهند.
با اسباب بازی درست بازی نمی کنند.
چرخیدن و تاب خوردن را خیلی دوست دارند.
احساس درد بیشتر یا کمتر از حد دارند.
از خطرات نمی ترسند.
پرتحرک یا کم تحرکند.
به صحبتها و یا صداها پاسخ نمی دهند به طوری که به نظر می رسد ناشنوا هستند اگر چه حس شنوایی سالم دارند.
ضوابط تشخیص درخودماندگی:
وجود حداقل 6 مورد از مواردی که در بندهای اول و دوم و سوم توصیف شده اند، لااقل دو ماده از بند اول و یک ماده از هر یک از بندهای دوم و سوم الزامی است.
* اختلال کیفی در تعامل های اجتماعی با توجه به وجود دست کم 2 عنصر از عناصری که در پی می آیند:
1- اختلال بارز در بکار بردن رفتارهای غیر کلامی متعدد مانند تماس چشمی، حالت چهره، وضع بدنی و حرکت ها به منظور تنظیم تعامل های اجتماعی.
2- ناتوانی در ایجاد روابط با همسالان به تناسب سطح تحول.
3- فقدان تمایل خود انگیخته به تقسیم کردن شادی ها، رغبت ها و یا موفقیت های خود با دیگران (برای مثال نشان ندادن ، نیاوردن یا اشاره نکردن به اشیای مورد علاقه خود).
4- فقدان تقابل هیچانی یا اجتماعی.
* اختلال ارتباطی که براساس وجود دست کم یکی از عناصر زیر برجسته می شود:
1- تاخیر یا فقدان کامل تحول زبان گفتاری (بدون آنکه با کوشش برای جبران آن از طریق شیوه های دیگر مانند حرکت یا حالت های چهره، همراه باشد).
2- در افرادی که به قدر کافی از گفتار متناسب برخور دارند، اختلال بارز در آغاز یا حفظ جریان محاوره با دیگری.
3- استفاده قالبی و تکراری از زبان یا وجود زبان غیر معمولی.
4- فقدان بازی های تخیلی (وانمود کردن) متنوع و ارتجالی یا بازی های تقلیدی اجتماعی متناسب با سطح تحول.
* محدود، تکراری یا قالبی بودن رفتارها، رغبت ها و فعالیت ها با توجه به وجود دست کم یک مورد از عناصر زیر نشان داده می شود:
1- دل مشغولی متمرکز بر یک یا چند کانون رغبت یکنواخت و محدود که از نظر شدت یا جهت نابهنجار است.
2- چسبندگی ظاهرا انعطاف ناپذیر به عادت ها
3- اطواری گری های قالبی و تکراری (مانند به هم زدن یا پیچ دادن دست ها یا انگشتان، یا حرکت های پیچیده تمامی بدن).
4- دل مشغولی دائم نسبت به برخی از اجزای اشیاء.
رفتارهای تکراری:
افراد درخود مانده نمونه های زیادی از رفتارهای تکراری و محدود نشان می دهند که در جدول باز بینی شده رفتارهای تکراری (RBS-R) به این نحو طبقه بندی شده است:
1- رفتارهای کلیشه ای: این رفتارها شامل رفتارهای تکراری مثل حرکات پر زدن با دست، صدا سازی، چرخش سر و تکان دادن بدن هستند.
2- رفتارهای اجباری: این رفتارها از یک سری قوانین پیروی می کنند مانند مرتب کردن یک سری اشیاء در یک مسیر مشخص
3- یکسان سازی: مقاومت در برابر تغییر است. برای مثال در مقابل جابجا کردن اثاثیه منزل مقاومت می کنند و یا از تغییر وضعیت موجود سرپیچی می کنند.
4- رفتارهای آیینی: در این حالت فرد فعالیت های روزانه را همواره به یک صورت انجام می دهد، برای مثال این رفتارهای تشریفاتی در هنگام غذاخوردن و لباس پوشیدن دیده می شوند. این آیتم بسیار نزدیک به یکسان سازی است و از برخی جهات با آن ترکیب است.
5- رفتارهای محدود: به معنی محدودیت در علایق، تمرکز و فعالیت هاست، برای مثال علاقه کودک به یک برنامه یا اسباب بازی خاص محدود می شود.
6- خودآزاری: که شامل رفتارهایی هستند که آزار دهنده است یا باعث آسیب به کودک می شود برای مثال ضربه به چشم و یا سیخونک به پوست و یا ضربه به دست (با شی نوک تیز) و یا ضربه به سر. نتایج یک مطالعه در سال 2007 میلادی گزارش کرد که برخی نمونه های خودآزاری، حدود 30 درصد از کودکان ASD را در بر می گیرد.
هیچ رفتار تکراری خاص به تنهایی نشانه و دلیلی برای درخودماندگی نیست، ولی هر یک از رفتارهای ذکر شده ممکن است به میزان متفاوتی در کودکان اوتیست دیده شوند.
مبتلایان در ایران: گزارش ها حاکی از آن است که بیش از 200 هزار نفر در ایران مبتلا به اوتیسم هستند.
ارتباط با محیط بیرون:
در حدود 30درصد تا 50 درصد افراد درخودمانده مهارت های گفتاری طبیعی کافی برای مقابله با نیازهای ارتباطی روزمره شان را کسب نمی کنند. تفاوت در نحوه برقراری ارتباط از نخستین سال زندگی مشاهده می شود و ممکن است شامل : تاخیر در آغاز babbling، اشارات و حالات غیر معمول، کاهش حساسیت و واکنش محیطی مناسب و طرح های صوتی که هماهنگی با محیط ندارد، شوند.
در طی 2 و 3 سالگی، کودکان درخودمانده کمتر از سایر همسالان صداسازی به صورت منفرد تکراری، همخوان، کلمه و مجموعه کلمات دارند. حالات بدنی آنها با کلمات هماهنگ و ترکیب نمی شوند، کودکان اوتیتسیک کمتر درخواست هایشان را مطرح می کنند و یا در تجاربشان با دیگران شریک می شوند و بیشتر به نظر می رسد که کلمات سایرین را تکرار می کنند و یا ضمایر را معکوس بیان می کنند، جلب توجه کودک، برای شرکت در گفتار بین فردی لازم است. نقص توجه نیز کودکان ASD را متمایز می کند برای مثال این کودکان ممکن است به دستی که طرح را می کشد بیشتر توجه نشان دهند تا طرحی که کشیده می شود. همچنین برای این کودکان توجه به یک شیء و سپس استفاده از آن و یا صحبت راجع به آن شی مشکل است. همچنین کودکان درخود مانده در بازی انتزاعی تخیلی و استفاده از نمادها در زبان مشکل دارند.
به اعتقاد کارشناسان خانواده ها اولین الگوی رفتار فرزندان هستند و نباید نقش خود را در تربیت فرزندانشان فراموش کنند، یا کودک را به مدرسه و معلم واگذار کنند. مهمترین نقش والدین در تربیت فرزندان، ایجاد محیط آرام همراه با راهنمایی است که در مورد کودکان اوتیسم اهمیت و ضرورت پیدا می کند.
در دو مطالعه که در آنها کودکان اوتیتیسک با عملکرد بالا در سن 8 تا 15 سال و بزرگسالان شرکت داشتند در تمرین های پایه ای زبان که لغت و هجی کردن در بر می گیرد کودکان نتایج بهتری نسبت به گروه کنترل کسب کرده اند. هر دو گروه اوتیتیسک در تمرین های مهارتی پیچیده مثل زبان کنایه ای، درکی و استنتاجی عملکرد نامناسب تری نسبت به گروه کنترل داشته اند. این مطالعات نشان می دهند که افرادی که با کودکان اوتیتیسک صحبت می کنند، معمولا درک آنها را بیش از میزان واقعی آن تخمین می زنند.
رشد اجتماعی:
نقص در رشد اجتماعی، اوتیسم و اختلالات طیف درخودماندگی (ASD) را از سایر اختلالات رشدی متمایز می کند. بیماران اوتیتیسک آسیب های اجتماعی دارند، به طوری که نمی توانند احساسات دیگران را به درستی درک کنند.
رشد اجتماعی غیر معمول از ابتدای دوران کودکی قابل مشاهده است، به طوری که نوزادان اوتیتیسک توجه کمتری به تحریکات اطراف نشان می دهند، لبخند و نگاه کردن به اطرافیان کمتر از همتایان است و کمتر به اسم خودشان پاسخ می دهند نوپایان درخودمانده ، به میزان شدیدتری با فرم اجتماعی متفاوتند، برای مثال، ارتباط چشمی و نوبت گیری کمتری دارند و بیشتر دیده می شود که دیگران با لمس و یا «منیبولیشن» دست با آنها ارتباط برقرار می کنند.
کودکان اوتیتیسک 3 تا 5 ساله درک اجتماعی کمتری نشان می دهند. به طور خود به خودی به افراد گرایش ندارند، احساساتی نمی شوند ارتباط کلامی و نوبت گیری ندارند ولی نسبت به مراقبان اولیه وابستگی نشان می دهند. این کودکان به طور معمول کمتر از معمول وابستگی امنیتی دارند، این ویژگی در کودکان با رشد ذهنی بیشتر و یا شدت کمتر ASD دیده می شود.
کودکان بزرگتر و بزرگسال ASD در آزمون های بازشناسی چهره و احساسات، امتیاز کمتری کسب می کنند. برخلاف اعتقادات معمول، کودکان درخودمانده تنهایی را ترجیح «نمی دهند» بلکه ایجاد و حفظ دوستی ها غالبا برای آنها مشکل است، برای آنها کیفیت دوستی ها و نه تعداد دوستان پیش بینی کننده آن است که چه میزان احساس تنهایی می کنند. دوستی های عملکردی (دوستی های اجباری) مثل دوستی هایی که در هنگام دعوت شدن به میهمانی ایجاد می شوند، کیفیت زندگی آنها را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد. بسیاری گزارش های فردی (غیر تحقیقاتی) در رابطه یا وجود خشونت و پرخاش در افراد ASD وجود دارد.
اطلاعات محدودی پیشنهاد می کند که در کودکان اوتیسم، وجود عقب ماندگی با خشم، کج خلقی و ویران کردن وسایل مرتبط است.
طبق یک مطالعه ای در سوئد (2008) بیماران 15 ساله و یا بزرگتر با تشخیص ASD که مرتکب خشونت شده بودند، به طور معنی داری سایر شرایط اختلالات روانشناختی مانند سایکوز را نشان داده اند.
تغذیه کودکان و بیماری اوتیسم:
حدود 50 سال قبل در آمریکا تحقیقات غذایی بر روی کودکان اوتیسمی آغاز گردیده و رابطه بین تغذیه و اوتیسم برای اولین بار کشف گردید. ثابت شده اگر برنامه غذایی صحیح اجرا گردد تاثیر بسیاری در جلوگیری از پیشرفت بیماری اوتیسم در کودکان نیز دارد. نکته ای که در این تحقیقات مشخص گردیده این است که هیچ برنامه غذایی یکسان را نمی توان برای تمام این کودکان اجرا کرد و باید نوع حساسیت های غذایی هر یک به طور جداگانه ای تست و آزمایش شود.
آزمایشات انجام شده برای یافتن علت اوتیسم احتمال اثر سموم محیطی، مواد غذایی سمی، رژیم غذایی ناکافی از نظر مواد مغذی، مشکلات سیستم ایمنی، استرس اکسیداتیو و استرس احساسی به عنوان عوامل مهم تاثیر گذار بر بیماری اوتیسم را ثابت نموده است.
مطالعات دیگر افزایش سطوح نور و تراتسمیترهایی همچون سرتونین و اختلال در GABA و فعالیت کولینوژیک را بررسی نموده اند. تحقیقات و بررسی های بسیار نیاز است تا رابطه محکم وراثت و نوروپاتولژی و اوتیسم یافت شود. تحقیقات ژنومیکس مشخص نموده است که کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن نیاز بیشتر به اسید های چرب ضروری، مواد مغذی آنتی اکسیدان مثل ویتامین های A، C، E و نیز سلنیوم و مکمل روی و کلسیم داشته باشند.
گلوتن (پروتئین موجود در گندم) و گازئین (پروتین موجود در شیر و لبنیات) در ایجاد بیماری اوتیسم بیشتر از مواد غذایی دیگر مورد اتهام است و باید از تغذیه کودکان اوتیسم حذف شود.
یبوست و اسهال که در این بیماران معمول است ظاهرا نقشی در بیماری بازی می کنند.
التهاب روده در کودکان اوتیسم و بهبودی با محدودیت غذایی کازئین و گلوتن گزارش شده است. بسیاری از متخصصان معتقدند که رژیم غذایی بدون گلوتن و کازئین ناراحتی های معده و روده را کاهش می دهد و باعث بهبودی در گوارش و بهبود در رفتار و تمرکز کودکان می شود چرا که کودکان اوتیسم غالبا دارای ناراحتی های گوارشی بوده و در اکثر موارد از مشکلاتی چون یبوست، نفخ کردن و برگشت غذا رنج می برند و رفتارهای نابهنجار و بد رفتاری کودک تنها راه انتقال ناراحتی های او است.
نکات عمده ای که تفاوت میان اختلالات را بیان می کند عبارتند از:
* اختلال اوتیستیک
ارتباط، تعامل اجتماعی و بازی تخیلی به طور مشخص آسیب دیده است. علایق، فعالیت ها و رفتارهای تکراری دیده می شود. اختلال در سه سال اول زندگی شروع می شود.
* اختلال آسپرگر
با آسیب در تعاملات اجتماعی و وجود فعالیت ها و علایق محدود مشخص می گردد. علائم بالینی کلی که نشان دهنده تاخیر در زبان باشد وجود ندارد یعنی در حقیقت مبتلایان مشکلات تکلمی کمتری دارند. هوش طبیعی و یا بالاتر از طبیعی است.
* اختلال دست:
اختلال پش رونده ای است که فقط در دختران دیده می شود. ابتدا مراحل رشد طبیعی است ولی بعد مهارت های به دست آمده قبلی و استفاده هدف دار از دست ها را از دست می دهند و به جای آن حرکات تکرار شونده دست ایجاد می شود که بین سنین 1-4 سالگی شروع می شود. اختلال فرو پاشنده دوران کودکی: رشد در دو سال اول زندگی طبیعی است. از دست دادن جدی مهارت هایی که قبلا داشته است مشاهده می شود.
* اختلال نافذ رشد غیر اختصاصی
به تنهایی علائم مشخص هیچ یک از اختلالات بالا را ندارد و نمی توان آنرا جزو یکی از طبقه بندی های فوق الذکر جای داد.
اوتیسم یک بیماری روانی نیست:
کودکان مبتلا به اوتیسم کودکان سرکشی نیستند که خود رفتارهایشان را انتخاب کرده باشند، اوتیسم به دلیل داشتن والدین بد ایجاد نمی گردد، به علاوه هیچ عامل روان شناختی خاصی در خصوص تاخثر رشد کودک شناخته نشده است.
درمان درخودماندگی:
تاکنون هیچ روش قطعی ای برای درمان مبتلایان به درخودماندگی یافته نشده است. کارآمدترین روش درمانی، توانبخشی است.
در تحقیقات اخیری که توسط برخی والدین کودکان مبتلا به درخودماندگی و متخصصین انجام شده این نتیجه حاصل شده است که در برخی از نمونه های آماری استفاده از شیر شتر به عنوان یک درمان موثر برای این بیماری پذیرفته شده است.
برای آنکه بهترین سرویس را به یک کودک مبتلا به درخودماندگی ارائه دهیم، باید به موارد زیر توجه نماییم:
1- کودک ما حتما باید توسط یک متخصص روانپزشکی اطفال و یک متخصص مغز و اعصاب اطفال ویزیت شود.
2- به طور فشرده و ترجیحا هر روز تحت خدمات گفتار ردمانی و کار درمانی قرار گیرد.
3- لازم است والدین و مربی کودک روش های مناسب تقویت مهارتهای ارتباطی کودک را از طریق مطالعه کتابهای مرتبط و یا به وسیله جلسات مشاوره ای که کار درمانگر کودک برگزار می کند، فرا بگیرند.
4- ارزیابی وضعیت حسی- حرکتی کودک به وسیله کارشناسان کار درمانی صورت پذیرد و در صورت لزوم جلسات کار درمانی ذهنی کودک به طور منسجم برگزار گردد.
5- موسیقی درمانی، راهکاری برای ارتباط با کودکان اوتیسم است. نقاشی و قصه گویی نیز یکی از روش های موثر تربیت کودکان اوتیسم است و پدران و مادران باید در یک گوشه اتاق نشسته و کتابهای قصه متناسب با سن کودک را با صدای بلند و دلنشین برای علاقه مندی آنان بخوانند.
درمان: تنظیم رفتار
رفتار درمانی برای کمک به بیماران اوتیسمی برای آموزش حرف زدن، ارتباط برقرار کردن و رشد جسمی مفید است.
این برنامه های فشرده به نام تجزیه و تحلیل کاربرد رفتار خوانده می شود و موجب تشویق فعالیت های مثبت و عدم تشویق رفتارهای منفی می گردد.
درمان: آموزش
مدرسه ممکن است برای آموزش و رشد کودک اوتیسمی مفید باشد. این سیستم می تواند شامل گفتار درمانی و کار درمانی باشد.
این مدارس نیاز به یک برنامه آموزش انفرادی برای هر کودک دارند.
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است برای وارد شدن به مدرسه محدودیت داشته باشند.
درمان: دارو
هیچ درمانی برای بیماران مبتلا به اوتیسم پیدا نشده است، اما برخی داروها می توانند در کاهش علائم موثر باشند. داروهای ضد افسردگی نیز در برخی کودکان موثر است.
با دیدن علائم کودک، پزشک می تواند داروهای خاصی را تجویز کند.
درمان: یکپارچگی حسی
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است به صدا، لمس، نور، و یا بو بسیار حساس باشند.
این کودکان دارای اختلال یکپارچگی حسی می باشند برای مثال آن ها ممکن است از نور چشمک زن و یا زنگ مدرسه ناراحت شوند.
والدینی که یک کودک اوتیسم دارد به احتمال 20 درصد کودک بعدی آن ها را هم این بیماری را خواهد داشت. افراد مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و یا سندروم آسپرگر قادر به حضور در دانشگاه و محل کار می باشند.
روشهای درمانی که تاکنون در سراسر دنیا برای کمک به بچه های اوتیسم بکار برند:
1- آموزش انفرادی این بچه ها با مربیان روان شناس به صورت چهره به چهره بدین صورت که ابتدا با بچه اوتیسم ارتباط برقرار می کنند بعد آموزش مهارتهای مختلف زندگی بصورت جزء به جزء این کار در ایران هم انجام می شود.
2- شنا کردن بچه اوتیسم همراه یکی از والدین در کنار دلفین ها که این کار ابتدا در کشور ترکیه انجام شد بخاطر امواجی که از بدن دلفین ها خارج می شود با این بچه ها ارتباط برقرار می کنند.
3- ساختن پارکی در کشور انگلستان که از هر 5 حس (شنوایی- بویایی- چشایی- لامسه و بساوایی) استفاده شده است چون این بچه ها در احساسات مشکل دارند این پارک به گونه ای طراحی شده است که کودک اوتیسم از هر 5 حسش مجبور است استفاده کند.
4- استفاده از لحافهای شنی چون سنگین هستند برای آرامش این کودکان نقش زیادی دارند این لحافها حس لامسه کودک را تحریک می کند چون کودکان اوتیسم به حس لامسه و فشار حساس هستند این لحافها طوری طراحی شده اند که وقتی کودک روی خود را با آن می پوشاند احساس فشار بر روی پوستش می آید و این کار باعث آرامش او می شود
5- استفاده از اسب سواری در بهبود اوتیسم موثر بوده است از بدن اسب هم مانند دلفین ها امواجی متصاعد می شود که باعث ارتباط اسب با کودک اوتیسم می شود
6- در بعضی از کشورها از کامپیوتر برای بهبود کودک اوتیسم کمک می گیرند بطوری که بیشتر رفتارها و کارهای آموزشی را با استفاده از کامپیوتر و نرم افزارها به کودک آموزش داده می شود این کار در ایران هم در انجمن اوتیسم انجام می شود
