اثرات کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان مثبت و منفی در مادران دارای کودک مصروع
بخش اول: مقدمه و پیشینه تحقیق
مقدمه صرع اختلالی در سیستم عصبی مرکزی است که با حملات یا تشنجات مکرر مشخص می‌شود. تشنجات به دلیل تخلیهٔ الکتریکی ناگهانی، متناوب و غیرعادی در نورون‌های مغزی بروز می‌کنند. این بیماری می‌تواند در هر سنی، نژاد و طبقهٔ اجتماعی ظاهر شود و غالباً با داروهای ضد صرع قابل کنترل است.
براساس آمارهای موجود، بیش از 50 میلیون نفر در سراسر جهان به صرع مبتلا هستند و حدود 90% این افراد در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. در ایران نیز براساس آمار انجمن صرع، شیوع این بیماری بالا است.
پیشینه تحقیق ابتلا به بیماری‌های مزمن نظیر صرع در کودکان و نوجوانان، می‌تواند بحرانی برای خانواده‌ها و به‌ویژه مادران باشد. مادران کودکان مبتلا به صرع، با مشکلات زیادی از جمله نگرانی‌های شدید درباره آیندهٔ کودکانشان و احساس گناه دست و پنجه نرم می‌کنند. این مشکلات می‌توانند تأثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت روانی آن‌ها بگذارند.
یکی از مداخلاتی که می‌تواند به بهبود تنظیم هیجان در مادران دارای کودک مصروع کمک کند، آموزش‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی است. ذهن‌آگاهی شامل تمرکز بر تجربیات درونی و بیرونی به شیوه‌ای خاص و بدون داوری است. روش کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBSR)، که توسط جان کابات-زین در دانشگاه ماساچوست توسعه یافته است، یک برنامهٔ رایج در درمان اختلالات هیجانی و روانی محسوب می‌شود.
بخش دوم: روش تحقیق
روش تحقیق این پژوهش به روش شبه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون همراه با گروه کنترل انجام شد. جامعهٔ آماری پژوهش شامل تمامی مادران دارای کودک مصروع عضو انجمن صرع مسیح در شهر اصفهان بود. با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس، 30 مادر دارای کودک مصروع انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل (هر کدام 15 نفر) قرار گرفتند.
مراحل اجرا در ابتدا، آزمودنی‌ها به پرسشنامهٔ تنظیم شناختی هیجان (Garnefski et al., 2001) پاسخ دادند. سپس، گروه آزمایش در هشت جلسهٔ 90 دقیقه‌ای برنامهٔ کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی شرکت کردند. گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از اتمام جلسات، هر دو گروه مجدداً به پرسشنامه پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل کوواریانس (ANCOVA) در سطح معناداری 0.05 تحلیل شدند.
بخش سوم: نتایج
نتایج نتایج نشان داد که پس از حذف اثرات پیش‌آزمون، تفاوت میانگین نمرات پس‌آزمون گروه آزمایش و گروه کنترل در مؤلفه‌های راهبردهای مثبت تنظیم هیجان، از جمله توجه مجدد به برنامه‌ریزی، بازارزیابی مثبت و اتخاذ دیدگاه، معنادار بود (p<0.001). همچنین، تفاوت در نمره کل راهبردهای مثبت تنظیم هیجان بین دو گروه نیز معنادار بود (p<0.001). اندازهٔ اثر نشان داد که 36% از تفاوت‌ها در نمرات توجه مجدد به برنامه‌ریزی، 35% از تفاوت‌ها در نمرات بازارزیابی مثبت، و 31% از تفاوت‌ها در نمرات اتخاذ دیدگاه به دلیل مداخله بوده است.
در مورد راهبردهای منفی تنظیم هیجان، تفاوت معناداری تنها در زیرمقیاس سرزنش دیگران مشاهده شد (p=0.040). اندازهٔ اثر نشان داد که 16% از تفاوت‌ها در نمرات سرزنش دیگران به دلیل مداخله بوده است.
بخش چهارم: بحث و نتیجه‌گیری
بحث برنامهٔ کاهش استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی توانست به طور معناداری به بهبود راهبردهای مثبت تنظیم هیجان در مادران دارای کودک مصروع کمک کند. این یافته‌ها با نتایج پژوهش‌های قبلی که اثربخشی مداخلات ذهن‌آگاهی در بهبود تنظیم هیجانی و کاهش استرس را نشان داده بودند، همخوانی دارد.
آموزش‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی می‌توانند به عنوان یک مداخلهٔ مؤثر در بهبود سلامت روانی و تنظیم هیجان مادران دارای کودک مصروع مورد استفاده قرار گیرند. پیشنهاد می‌شود که این برنامه‌ها به عنوان بخشی از خدمات حمایتی به مادران کودکان مبتلا به صرع ارائه شوند.
نویسندگان: محمد سلطانی زاده | نیلوفر طرفیزاده | مسعود اعتمادی فر
دانلود فایل کامل مقاله:
